IJdele excuses

Jonathan Dee beschreef in zijn vorige boek precies het gevoel van de economische crisis in New York. The Privileges (2010) kwam op het juiste moment: een zeitgeist-roman. Het was een verhaal over schuld en boetedoening, over de sterren en rijkeluiszoontjes die een spoor van vernieling achterlaten en daarmee wegkomen. Aan het slot krijgt de corrupte hedgefundmanager niet de straf die hij verdient, niet eens gewetenswroeging, maar geniet hij schaamteloos van de weelde. De schurk glibbert ertussenuit. Het leverde Dee prompt een finaleplaats op in de strijd om een Pulitzer Prize.

Zijn nieuwe roman A Thousand Pardons begint weer met de zeitgeist. Dezelfde bevoorrechte New Yorkers spelen de hoofdrol. Maar Dee neemt een stuk minder tijd om ze te gronde te richten. Hoofdrolspelers Ben en Helen Armstead zitten in een slecht huwelijk. Na negen bladzijden is de maat vol. Ben kaffert eerst zijn vrouw uit tijdens relatietherapie. Daarna gaat hij op zoek naar een gewillige studente en vindt spoedig de ‘short, blond, gregarious, almost comically well-build’ Cornelia. Na aandringen gaat ze voor hem uit de kleren, maar niet zonder eigen agenda. Als Ben naar buiten gaat, loopt hij in de vuisten van haar vriend. Bont en blauw geslagen wordt hij afgeleverd bij het ziekenhuis. Daar bezoekt de politie hem. Er wacht een aanklacht voor seksuele intimidatie. Nog voor het eerste hoofdstuk afgelopen is, zit Ben in de gevangenis. Ineens staan zijn vrouw Helen en geadopteerde dochter Sara er alleen voor.

Alfa-mannen

Om rond te komen, zoekt Helen een baan. Per toeval belandt ze in de excuus-industrie, de miljoenenmarkt van de spijt, liefst betuigd voor een zo groot mogelijk publiek. Spijt blijkt het nieuwste wondermiddel van de pr-bureaus. Want: ‘People are quick to judge, and they are quick to condemn, but that’s mostly because their ultimate desire is to forgive.’ Excuses geven toeschouwers de gelegenheid om te vergeven. Helen mag dan een normale vrouw zijn, ze heeft toevallig een exceptionele kwaliteit: ze kan alfa-mannen in machtsposities sorry laten zeggen. Gedreven door het onrecht van haar mislukte huwelijk maakt ze carrière. Elk excuus is een goed verkoopbaar verhaal. De ene sorry wordt met de andere sorry aangestoken. Een duizend pardons volgen.

Maar dat betekent geen betere wereld. Want schiet je er wat mee op? Een sorry is vaak een lachwekkende compensatie voor het veroorzaakte leed. Wat betekent een excuus van de paus voor alle kinderslachtoffers? Of een excuus van George Bush voor de oorlog in Irak? Sorry zeggen doe je aan tafel bij Oprah, zoals Lance Armstrong. Je poetst er je imago mee op. Dee laat zien hoe gemakkelijk die uitweg is. Hij kon zijn A Thousand Pardons wederom niet beter timen, in de slipstream van alle dopingschandalen.

Stikjaloers

Deze bevlogen kritiek is niet de specialiteit van Jonathan Dee. Sterker, het zit hem geregeld in de weg wanneer hij een rare plotwending nodig heeft om weer terug te komen op die excuses. Dee lijkt hier iets te afgeleid door de echte wereld die de Pulitzer-jury graag geduid ziet worden.

Maar achter de dilemma’s van de excuusindustrie schuilt een veel interessanter verhaal, over de familie Armstead die uit elkaar valt en zich probeert op te trekken, over succesvolle mensen die zich uit verveling in het ongeluk storten, over minder succesvolle mensen die smalend toekijken, over de confrontatie tussen arm en rijk. Jonathan Dee schrijft het met een geweldig tempo op, helder en grappig.

In het New York van de Armsteads wonen gezinnen met drie auto’s, een zwembad en een villa naast mensen die dat stikjaloers maakt. Problemen ontstaan als ze met elkaar in aanraking komen. Die verhalen komen pas echt tot leven in alledaags onrecht: een mislukte advocaat uit hun dorp, een onwillige collega op het kantoor van Helen of de pogingen van Helen om contact te houden met haar dochter.

Verdienen mensen een tweede kans? Ook mensen als Ben Armstead? Jonathan Dee laat dit keer niemand makkelijk wegkomen. Maar aan het eind van het verhaal voel je toch genade, veel subtieler, in de kantlijn van de grote ijdele excuses.

Jonathan Dee, ‘Een goed excuus’, vertaald door Lidwien Biekmann en Aleid van Eekelen-Benders, Nieuw Amsterdam, 271 p., € 19,95. Bestellen doe je hier.

---

Tags:
A Thousand Pardons, crisis, Jonathan Dee, Sorry


Tweet