De kredietbeoordelaars houden nauwkeurig het treinverkeer bij

In Vrij Nederland hebben we een poging gedaan om de lezer op het strand een momentje van reflectie te bieden. Komend jaar zullen de malloten van Moody’s of Standard & Poor’s wel weer strooien met negatieve oordelen. Wie zitten er achter het oordeel van deze grote kredietbeoordelaars? En waarom zijn ze zo machtig? Voeten in het zand, broek opstropen en bij lezen.

Simplificaties

Al in 1999 ziet The Economist iets raars gebeuren. De omzet van kredietbeoordelaars groeit als kool, terwijl ze de toenmalige crisis in Azië op geen enkele manier hadden zien aankomen. 
The Economist ging op zoek naar een verklaring: in een ingewikkelde wereld maken zij het leven simpel. Een complexe economische toestand teruggebracht tot maximaal drie tekens.

Treinfanaten

Met afstand de grootste spelers uit de industrie van de kredietbeoordeling zijn Moody’s en Standard & Poor’s. Op de sites van beide agentschappen staat een uitgebreide geschiedenis van de oprichters, die een grote interesse in het treinverkeer gemeen hadden. Henry Poor verzamelde zo veel mogelijk gortdroge gegevens over treinen. John Moody deed daar een schepje bovenop en rapporteerde in zijn Analyses of Railroad Investments over de kredietwaardigheid van de treinmaatschappijen. Met een simpele aanduiding (bijvoorbeeld AAA) rapporteerde hij of het de moeite waard was te investeren in een treinmaatschappij. Een eeuw later betalen overheden rijkelijk om beoordeeld te worden door hun instellingen.

Verkenners

Met zulke eenvoudige rapportcijfers maak je eenvoudige infographics. Op de site van The Guardian is te zien welk recent oordeel alle landen hebben gekregen. De beoordelingen van zowel Moody’s, Standard & Poor’s als het iets kleinere Fitch zijn zichtbaar in verschillende kleuren. Zo zie je de helblauwe positieve oordelen overheersen in Europa en Noord-Amerika en kleuren Afrika en het Midden-Oosten voornamelijk negatief rood. Jammer dat de Chinese kredietbeoordelaar Dagong ontbreekt, die misschien een ander perspectief had geboden.

Conservatieven

De groei van de beoordelaars zette de afgelopen tien jaar door, ondanks het feit dat ze de wereldwijde economische crisis ook niet zagen aankomen. Reden genoeg voor de Amerikaanse website Slate om hun beoordelingen onder de loep te nemen. Die blijken enorm conservatief: je moet flink je best doen om van AAA naar AA te zakken. Een stapje terug betekent daarom ook dat je werkelijk grote problemen hebt. Eind 2011 kreeg de VS het voor de kiezen: een A minder van Standard & Poor’s.

Gokkers

In januari zond het VPRO-programma Tegenlicht een documentaire uit over de kredietbeoordelaars. Aan het woord kwamen voormalig medewerkers, wetenschappers en bankiers. ‘Beoordelen is raden’ lijkt de conclusie. En de gevolgen zijn groot. Tegenlicht sprak ook met journalisten en politici uit Portugal, dat volgens hen getroffen is door een discutabel oordeel.

Technici

Een specialist op het gebied van de kredietbeoordelaars is Timothy Sinclair, een wetenschapper verbonden aan de Universiteit van Warwick. We denken volgens Sinclair dat we de economische situatie van landen kunnen beoordelen door cijfers bij elkaar op te tellen. Alsof het een kwestie is van onder de motorkap kijken of alles nog werkt. Hij noemt dat morele paniek – onder de motorkap vind je weinig informatie over de bestuurder. De twijfel is zo groot dat politici zoeken naar harde feiten. Maar die verklaren lang niet altijd waarom een land of een organisatie in financiële problemen raakt. De kredietbeoordelaars zouden op zijn minst moeten werken aan een beoordeling die rekening houdt met de sociale dynamiek; gedrag van politici, bijvoorbeeld.

Sneeuwballen

In zijn boek The Big Short beschrijft de huiseconoom van Vanity Fair, Michael Lewis, de rol van de kredietbeoordelaars in de crisis. Hij is bikkelhard in zijn kritiek: als zij er niet waren geweest, was de crisis nooit zo erg geweest. Hun goed-
keuring veroorzaakte een sneeuwbal effect: zij gaven alle hypotheekverstrekkers telkens het hoogste rapportcijfer en daarom werden er steeds meer krakkemikkige hypotheken uitgegeven. Lewis is voor een ander onderwerp te gast bij de televisieshow van Rachel Maddow, maar al snel gaat het over de kredietbeoordelaars. De welbespraakte econoom is kritisch over de Amerikaanse overheid: hoe kan het dat de krediet­beoordelaars de crisis hebben aangejaagd en nu belangrijker en winstgevender zijn dan ooit?

Zondebokken

In De Groene Amsterdammer volgt Koen Haegens de kredietbeoordelaars. Hij heeft een antwoord op de vraag van Michael Lewis. Niet zijzelf, maar de politiek geeft de kredietbeoordelaars zo veel macht, is zijn analyse. Zou dat misschien komen omdat ze goed dienen als zondebok? Regeringen kunnen hun de schuld geven van alle crisisellende. Tegelijkertijd kunnen ze het oordeel van de kredietbeoordelaars gebruiken om weer nieuwe maatregelen door te voeren. We moeten hard bezuinigen, anders kunnen we wel eens onze goede beoordeling verliezen.

Reaguurders

Een transparante oplossing komt wellicht van het open-source initiatief Wikirating, opgericht door een Zwitserse informatie-technoloog. Bezoekers van de site verzamelen informatie en discussiëren uitgebreid over de analyse. Opvallend: veel hoge beoordelingen in Scandinavië, Australië en Oost-Europa. En in een onheilspellende gele kleur bijna alle landen van Zuid- en Noord-Amerika, inclusief de Verenigde Staten. En Nederland? BBB+, ongeveer drie klassen lager dan bij de grote kantoren.

---

Tags:
Alexander Klöpping, Economische Crisis, Economist, Groene Amsterdammer, Koen Haegens, Moody's, Slate, Standard & Poor's


Tweet