Wachten op de eerste geslaagde roman van Dave Eggers

Het nieuwe boek van Dave Eggers Een hologram voor de koning is vormgegeven als een antieke koran. De Wunderdokter van de Amerikaanse literatuur heeft het weer gedaan: met de neus tegen de etalageruit volgt de wereld de gang van zijn nieuwste publicatie.

Dit keer richt hij de pijlen op de economische crisis. Het gaat niet goed met de wereld, vindt Dave Eggers, en dat zullen we weten ook. In Een hologram voor de koning gaat gevallen zakenman Alan Clay in de woestijn op zoek naar zijn laatste kans. Clay is het wandelend verdriet van de crisis. Ooit was hij een keurig voorbeeld van de Amerikaanse droom: bij een fietsfabrikant in dienst gegaan, bedrijf opgebouwd, gezin gesticht. Toen raakte de wereld geglobaliseerd en zakte de economie in elkaar. De Chinezen bleken veel goedkopere fietsen te kunnen bouwen. Na zijn zakenimperium viel vervolgens ook Clays gezin uiteen. Weg Amerikaanse droom. Nu is hij gescheiden en scharrelt hij als freelancer klusjes bij elkaar. Voor een grote opdrachtgever vertrekt Alan Clay naar Saoedi-Arabië om er een futuristische hologram-techniek te verkopen aan de Saoedische koning Abdullah. Clay beschouwt het als de laatste kans om wat van zijn leven te maken.

Dave Eggers neemt pagina’s de tijd om de ellende van Clay in kaart te brengen. De boodschap wordt de lezer weinig subtiel in het gezicht geslingerd: de rechtschapen man voelt zich overbodig in een grote boze wereld, ingehaald door de tijd. ‘It is not every day that we are needed,’ luidt het citaat van Beckett waarmee het verhaal begint. De economie heeft de gewone man goed te pakken. En zoals altijd in Eggers’ boeken schuilen er in een wereld van ellende vleugjes persoonlijk geluk. Al is het maar door een leuke dokter in een plaatselijk ziekenhuis.

Literaire liefdadigheid
Eggers is de Bono van de literatuur: iemand met een bewonderenswaardig idealisme die zijn creativiteit inzet voor de goede zaak. Dat maakt kritiek op zijn werk verdacht: elke bedenking bij zijn oeuvre wekt de schijn van rancune. Je kunt moeilijk kritiek hebben op de schrijf school voor achterstandskinderen die Eggers met zijn vrouw heeft opgericht, of op het verhaal van een Soedanese kindsoldaat dat hij opschreef in What is the What, of dat van een behulpzame immigrant na de orkaan Katrina (in Zeitoun). Na zijn succesvolle debuut met 
A Heart breaking Work of Staggering Genius en het opzetten van uitgeverij McSweeney’s heeft Eggers de geborgenheid van literaire liefdadigheid gevonden. En het zijn telkens de grote problemen van deze tijd die zijn boeken gewicht geven. Het verhaal rondom het boek (beroemde schrijver richt zich op de crisis) is bijna belangrijker dan het verhaal dat er in het boek verteld wordt (zakenman verpietert in woestijn).

En laat het maar aan Dave Eggers over dat verhaal met vakmanschap op te schrijven. De stijl is sober, de paragrafen zijn kort, de dialogen talrijk. Alle eindjes worden aan elkaar geknoopt en geen verhaallijn blijft onbenut om als parabel te dienen. Zo belandt Alan Clay in King Abdullah Economic City, een economisch project vol half-waargemaakte beloftes. Een kapitalistische bouwput waar niets groeit en iedereen tevergeefs wacht op het grote geld.

Toch is alles wat Eggers’ debuut twaalf jaar geleden zo bijzonder maakte, verdwenen: de humor, de woede en de creativiteit. Er is verbetenheid voor in de plaats gekomen. Onveranderd zijn bovendien de problemen met het tempo: elk verhaal van Eggers hapert halverwege. De onvermijdelijke ontknoping is dan reeds in zicht, maar daarvoor moet je wel nog een aantal verplichte hoofdstukken uitzitten. Soms zie je in Een hologram voor de koning flarden van de vroege Eggers terug, bijvoorbeeld in de scènes in de auto met taxichauffeur Yousef. Die verlost Clay af en toe uit zijn zelfmedelijden en belaagt hem met grappen, vrolijkheid en gevatte opmerkingen: ‘We don’t have unions here, we have Filipino’s.’ Maar zodra Yousef is verdwenen, gaat de klaagzang verder en maakt Clay zich weer voorspelbare zorgen – om de toekomst van zijn dochter, bijvoorbeeld.

In Een hologram voor de koning zit één constante: iedereen wacht. Niet voor niets komt de eerste zin van het boek uit Becketts Waiting for Godot. Alan Clay en de zijnen wachten op de komst van koning Abdullah. Die heeft het geld waarmee alles weer goed komt. Iedereen in de wereld wacht tenslotte op een oplossing voor de crisis. En de lezers? Die wachten op het eerste volledig geslaagde boek van Dave Eggers.

Dave Eggers, ‘Een hologram voor de koning’. Vertaald door Gerda Baardman, Lidwien Biekmann, Jan de Nijs, Lebowski, 350 p., 
€ 19,90

---

Tags:
Bono, Dave Eggers, Economische Crisis, Hologram for the King, mcsweeneys


Tweet